- March thla ah Ralkap nih power an up,( October 2011 thim nak in a president ahmu mi si)
- ASSK thong in achuah i cozah he chonhbiak nak an ngei
- August thla ah Exiles pawl ram ah kir ding ah akan sawm.
- September thla ah Kachim Mitsung Dam kha ngol nak nawl apek( hihi alian ngan taktak mi si)
- Media le tadin luatlak nak tuah khawh ai zuam
- Duhdim in Sumdong tuah nak nawl a onh
- Bank IMF luhding timhlamh nak an ngei
- Asean pawlpi chung ah puitling dirhmun an pek
- Thongtla achuah hna, atang mi chuahding an i zuam lio si.
- Tlangcung ral kap mi kah ti lo in remnak daih nak aikhat mi covo he khuakan sa tti lai tiah asawm hna
- Can karlak thim nak atruah piak hna alawng mi hmun 48 ah NLD tel ve ding in NLD register an tuah ter thim nak ah luh ding an i timlaam
Zeihme kan vuivai kanchim atam peng rih,Kan ruah le kan tuak nak leng in rian attuan kho tuk lehlam.Amah nak mifim le thil ti kho an i ruah ruang ah amw si hnga,Ziah mifel mittha rianttuan tu hi kan bomh an hnga lo
Atang hi SSA he hnatlak nak ding ah cozah sin an hal mi hna,
Atang ah hmanthlak le cozah he biaruah naka um,Azici mi cu kanmah kan ttial mi kan palh sual ah cun apoi tuk sual lai tiah kawlca cu laimi nih kan thiam ngawt ko ka ti ka copy tu ka vun tar Mizzima new ta si
ခ်င္းမိုင္ (မဇၥ်ိမ) ။ ။ ျမန္မာအစိုးရသစ္၏ ျပည္ေထာင္စုအဆင့္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးအဖြဲ႔ႏွင့္ ရွမ္းျပည္တပ္မေတာ္
ေတာင္ပိုင္း SSA (S)အဖြဲ႔တို႔ တနလၤာေန႔က ေတာင္ၾကီးၿမိဳ႕တြင္ ေဆြးေႏြးခဲ့ၾကၿပီး အခ်က္ ၁၁ ခ်က္ပါ သေဘာတူညီမႈ စာခ်ဳပ္ ခ်ဳပ္ဆိုခဲ့ေၾကာင္း သိရသည္။
၁၁ ခ်က္ထဲတြင္ SSA ဗဟိုဌာနခ်ဳပ္႐ုံးေနရာႏွင့္ ႏွစ္ဖက္ နယ္ေျမသတ္မွတ္ေရး အပါအဝင္ ေဒသဖြံ႔ၿဖိဳးေရး၊ ဆက္ဆံေရး႐ုံးမ်ား ျပန္လည္ဖြင့္လွစ္ႏိုင္ေရး၊ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ား ဖြင့္လွစ္လုပ္ေဆာင္ႏိုင္ရန္တို႔ ပါဝင္ၿပီး ၎ အခ်က္မ်ားအားလံုးကို မူအားျဖင့္ သေဘာတူစာခ်ဳပ္ ခ်ဳပ္ဆိုခဲ့ၾကျခင္းျဖစ္သည္။
“ဒီ ၁၁ ခ်က္ကေတာ့ အခုပထမအႀကိမ္ ျပည္ေထာင္စုအဆင့္ မူအားျဖင့္သေဘာတူညီခ်က္ေတြေပါ့။ လိုအပ္လာတဲ့ အခ်က္ေတြ ရွိခဲ့ရင္လည္း ေနာက္ ဒုတိယအႀကိမ္မွာ ထပ္ၿပီးတင္ျပ ေဆြးေႏြးၾကမွာေပါ့။ အဲလိုပဲ သေဘာတူထား တယ္” ဟု ၿငိမ္းခ်မ္းေရး အက်ဳိးေဆာင္တဦးက မဇၥ်ိမကို ေျပာသည္။
ျပည္နယ္အဆင့္ ႏွစ္ဘက္သေဘာတူ လက္မွတ္ထိုးၿပီး အစိုးရ ကိုယ္စားလွယ္မ်ားႏွင့္ ရွမ္းျပည္တပ္မေတာ္ (ေတာင္ပိုင္း) ကိုယ္စားလွယ္ တုိ႔ကို ေတြ႔ရစဥ္။ ဓာတ္ပံု- မဇၩိမ
အစိုးရႏွင့္ ႏွစ္ဖက္ဆက္ဆံေရး႐ုံးမ်ားကို ေတာင္ႀကီး၊ ခိုလာမ္၊ က်ဳိင္းထံု၊ မိုင္းဆက္၊ တာခ်ီလိတ္တို႔တြင္ ဖြင့္လွစ္သြား မည္ျဖစ္ၿပီး မူဆယ္ႏွင့္ နမ့္ခမ္းတို႔တြင္လည္း စီးပြားေရး ကုန္သြယ္ေရး႐ုံးမ်ား ဖြင့္လွစ္သြားရန္ သေဘာတူညီခဲ့ၾက သည္။ ဖြင့္လွစ္မည့္ အခ်ိန္ကိုမူ ထုတ္ျပန္ျခင္းမရွိေသးေပ။
သေဘာတူညီခ်က္မ်ားအရ ႏွစ္ဖက္အဖြဲ႔မ်ား နယ္စပ္ေဒသ ဝင္ထြက္သြားလာရာတြင္ ေနရာမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍ အစိုးရတပ္ဖြဲ႔မ်ား ႏွင့္ RCSS/SSA တပ္ဖြဲ႔မ်ား ေဆြးေႏြးညွိႏိႈင္း ေဆာင္ရြက္သြားၾကရန္ႏွင့္ ႏွစ္ဖက္ ထိန္းခ်ဳပ္ရာ နယ္ေျမမ်ားအတြင္း လက္နက္ ကိုင္ေဆာင္သြားလာမႈမ်ားအား ႀကိဳတင္ညွိႏိုင္း အေၾကာင္းၾကားၿပီးမွ သြားလာၾကရ မည္ ျဖစ္သည္။ အလားတူ မူးယစ္ေဆးဝါး တိုက္ဖ်က္ေရးတြင္လည္း ႏွစ္ဖက္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ရန္ ျဖစ္သည္။
ေဆြးေႏြးပြဲတြင္ အျခားအခ်က္မ်ားကို လွ်င္ျမန္စြာ ေဆြးေႏြးႏိုင္ခဲ့ၾကေသာ္လည္း နယ္ေျမတြင္း ႏွစ္ဖက္တပ္မ်ား ဆုတ္ခြာေပးေရးႏွင့္ ပတ္သက္၍ ေဆြးေႏြးပြဲၾကန္႔ၾကာေစခဲ့ၿပီး ေနာက္တႀကိမ္ေတြ႔ဆံုရာတြင္ အဓိက ဦးတည္
ေဆြးေႏြးရမည့္ အခ်က္တခုျဖစ္ေၾကာင္း ေဆြးေႏြးပြဲ ႏွစ္ဖက္နီးစပ္သူမ်ားက ေျပာသည္။
က်ဳိင္းတံု၊ မိုင္းျပင္းႏွင့္ မိုင္းေယာင္းၿမိဳ႕နယ္ထဲတြင္ လႈပ္ရွားေနသည့္ SSA တပ္မ်ားအား ျမန္မာအစိုးရဘက္က ထိုင္းနယ္စပ္သို႔ ေျပာင္းေရြ႕ေပးေစခ်င္သလို၊ ဌာနခ်ဳပ္ေနရာဖြင့္ရန္ ေတာင္းဆိုထားသည့္ ဟိုမိန္းႏွင့္ မိုင္းထား နယ္ေျမမ်ားရွိ အစိုးရတပ္မ်ားကိုလည္း ဆုတ္ခြါေပးရန္ SSA ဘက္က ေတာင္းဆိုထားသည္။
“အဓိက ျပႆနာက တပ္ဆုတ္ေပးေရး အေျခအေနေတြေပါ့။ အဲဒါေၾကာင့္ ဒီျပႆနာက အေျခအတင္ ညွိႏိုင္းရဦး မယ့္ အေနအထားမွာ ရွိတယ္။ အစိုးရဘက္ကလည္း တပ္မဆုတ္ေပးခ်င္ဘူး။ ရွမ္းတပ္ဘက္ကလည္း ဆုတ္မေပး ခ်င္ေသးဘူး ျဖစ္ေနတယ္” ဟု SSA-S ႏွင့္ နီးစပ္သူတဦးက မဇၥ်ိမကို ေျပာသည္။
ျပည္ေထာင္စုအဆင့္ ဒုတိယ အႀကိမ္ေတြ႔ဆံုၾကမည့္ရက္ မသိရေသးေသာ္လည္း ယခုေတြ႔ဆံုေဆြးေႏြးပြဲသို႔ SSA-S မွ ဗိုလ္မႉးခ်ဳပ္ စိုင္းလူးႏွင့္ ဗိုလ္မႉးခ်ဳပ္ ေပါင္ေခး တို႔က ဦးေဆာင္တက္ေရာက္ခဲ့ၾကၿပီး ဗိုလ္မႉးႀကီး စိုင္းလွ၊ ဒုဗိုလ္မႉးႀကီး စိုင္းမင္း တို႔အပါအဝင္ ၈ ဦး တက္ေရာက္ခဲ့ၾကေၾကာင္း သိရသည္။
အစိုးရဘက္မွ ရထားဝန္ႀကီး ဦးေအာင္မင္း၊ သစ္ေတာေရးရာဝန္ႀကီး ဦးဝင္းထြန္း၊ အမွတ္ ၂ လွ်ပ္စစ္ ဝန္ႀကီး ဦးခင္ေမာင္စိုး၊ ရွမ္းျပည္နယ္ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ ဦးစဝ္ေအာင္ျမတ္၊ နယ္စပ္ေရးရာ ဒုဝန္ႀကီး ဦးေဇာ္ဝင္း၊ အစိုးရ ေရွ႕ေနခ်ဳပ္ ႐ုံး ဦးထြန္းထြန္းဦး၊ ရွမ္းျပည္နယ္စပ္ လံုၿခံဳေရးဝန္ႀကီး ဗိုလ္မႉးႀကီး ေအာင္သူ၊ ကာကြယ္ေရးဝန္ႀကီးဌာနမွ ဗိုလ္မႉးႀကီး
ေက်ာ္စိုးလင္း၊ ႀတိဂံတိုင္း စစ္ဦးစီး အရာရွိ ၁ ဗိုလ္မႉးႀကီး ေဇာ္ထြန္းျမင့္ႏွင့္ အေရွ႕အလယ္ပိုင္း စစ္တိုင္း႐ုံးမွ စစ္ဦးစီး အရာရွိ ၁ ဗိုလ္မႉးႀကီး ေဇာ္မင္းေအးတို႔ တက္ေရာက္ၾကသည္။
ျပည္နယ္အဆင့္ ျမန္မာအစိုးရႏွင့္ ရွမ္းျပည္တပ္မေတာ္ ေတာင္ပိုင္း SSA-S တို႔ အပစ္ခတ္ရပ္စဲေရး ႏွစ္ဘက္ သေဘာတူစာခ်ဳပ္ တရပ္ကို ဒီဇင္ဘာ လဆန္းပိုင္းက ေတာင္ႀကီးၿမိဳ႕တြင္ လက္မွတ္ေရးထိုးခဲ့ၿပီးျဖစ္သည္။
SSA-S ကို ၁၉၉၆ ခုႏွစ္က ဗိုလ္မႉးႀကီးအဆင့္ ျဖစ္ေသာ ရြက္ဆစ္က ဦးေဆာင္ကာ ယခင္ မိုးဟိန္း ဦးေဆာင္ေသာ ရွမ္းျပည္ ညီၫြတ္ေရးႏွင့္ ေတာ္လွန္ေရးတပ္ SURA တို႔ ပူးေပါင္းၿပီး ဖြဲ႔စည္းထားသည့္ MTA ေမာ္ထိုင္း တပ္မေတာ္ အဖြဲ႔ဝင္ေဟာင္းအခ်ဳိ႕ႏွင့္ ျပန္လည္ ဖြဲ႔စည္းခဲ့သည္။ ျမန္မာအစိုးရထံ ၁၉၉၅ ခုႏွစ္က လက္နက္ခ် သြားေသာ
ေခါင္းေဆာင္ ခြန္ဆာလက္ထက္တြင္ အမ္တီေအသည္ ထိုင္း-ျမန္မာ နယ္စပ္ တေလွ်ာက္ တုိင္းရင္းသား လက္နက္ကိုင္ အဖြဲ႔မ်ား အနက္ အင္အားအေကာင္းဆံုး အဖြဲ႔တခု ျဖစ္ခဲ့သည္။
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ZAKHINE KONG DR AYE KYAW CHIM MI
20 December 1012 Dr Aye Kyaw. Histprical man Anun nak aliam. ( Lungkil zuunngaih par ka hei pek ve)
Zakhine ram um Rohinja an thawhkeh nak inter views hi Kawlram History tampi aitel theih aphu ka ti ka rak fimnak te si. Lunhja timi hi zakhine holh asi.hihi asullam cu thingkung cun thinghnah an tilh tik ah aphak nak dingzawn an tlak nak ding zawn an i hngal lo zawnzan theih lo tiduh nak khi si. hi biafang chihchanh in mah kong mahnih hngal lo theih lo ahmai i achiah ning poh aum kal mi poh cu Lunhja tiah rak uah si.
Ahlan lio ah Rohinja hrim hi Zakhine ah an rak um lo " Mujahit " timi Bagali miphun Bangladesh in an rak ra . an nih cu Zakhine ram ah an raktthu to anun nak pawcawm nak cu an hong kawl ,phaisa an tlamtlin deuh ah cun anram ah an kir tawn.Anram minung an tamtuk i kanram tiang an rak kan en i hmunhma neih an rak i zuam asi na in an duh nak cu Muslim biaknak hi lunhpi an duhnak hi an hmui tinh deuh asi tiah ati.
Atang hi kawlholh interview Irrawady nih an rak tuah mi athih ni ah upat nak an pek nak an langh ter mi ka copy mi si. Hi bantuk nehhnu tuanbia hi hmuh le theih kawlhawl ahar tuk ca ah ka rak fim ziar ko hih.
Dr Aye Kyaw tialmi tuanbia zoh ah cun khuaram neitu Zakhine ram um mi Zakhine lungthin chung ah Rohinja hi pom ahar ko lai. Asi na in Humaniatarian Aid"hi kan upat ahau. Kawlram uktu nih mahram chungchuak Zakhine ram meihang achuak mi lengluang ramnei tu pakhat hmanh tinco hmuhmi an ngeih ve lo an vulei le thingram vial an chuh dih hna hihi cu an luantuk ve.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ရခိုင္လူမ်ိဳး သမိုင္း ပညာရွင္တဦးျဖစ္သည့္ ေဒါက္တာေအးေက်ာ္ ထိုင္းႏုိင္ငံ ဘန္ေကာက္ၿမိဳ႕သို႔ ေခတၱ ေရာက္ရွိစဥ္ ရခိုင္ျပည္နယ္၏ ေနာက္ခံ သမိုင္း၊ ႏုိင္ငံေရး အေျခအေနႏွင့္ ႐ုိဟင္ဂ်ာ ေနာက္ခံသမိုင္း၊ ႐ုိဟင္ဂ်ာ အေရးႏွင့္ အျမင္မ်ားအား ဧရာဝတီ သတင္းေထာက္ ဘေစာတင္က ေတြ႕ဆုံေမးျမန္းထားသည္ မ်ားကို ေဖာ္ျပလိုက္ပါသည္။
ေဒါက္တာေအးေက်ာ္သည္ လက္ရွိတြင္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု နယူးေယာက္ၿမိဳ႕၌ အၿငိမ္းစား ပါေမာကၡ တဦးအျဖစ္ ေနထိုင္လ်က္ရွိသည္။ ေဒါက္တာေအးေက်ာ္၏ ကုိယ္ေရးအက်ဥ္းကိုလည္း ေအာက္တြင္ ပူးတြဲ ေဖာ္ျပထားပါသည္။
တ္လပ္ေရးမရမီ ရခိုင္ျပည္ ႏိုင္ငံေရးအေျခအေနေတြကို ေျပာျပေပးပါ။
ေျဖ။ ။ ျမန္မာ့ေတာ္လွန္ေရးသမိုင္းမွာ ရခိုင္ေခါင္းေဆာင္ေတြဟာ အၿမဲတမ္းေရွ႕က ပါ၀င္ခဲ့တယ္၊ အဂၤလိပ္ ကိုေတာ္လွန္တဲ့ေနရာမွာေရာ ဂ်ပန္ကိုေတာ္လွန္တဲ့ေနရာမွာပါ ေရွ႕တန္းကပါပဲ ၊ ရခိုင္ေတြဟာ ဘာကို လုိခ်င္ လို ့ေတာ္လွန္ေရးမွာ ေရွ႕တန္းက ပါရသလဲဆိုရင္ ရခိုင္ျပည္ကို ရခိုင္ေတြက အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ ရခ်င္လို ့ျဖစ္တယ္၊ အဂၤလိပ္ေခတ္က ထင္ရွားတဲ့ ေခါင္းေဆာင္ေတြကို ေျပာပါဆိုရင္ ဆရာေတာ္ဦးစိႏၱာ၊ ဆရာေတာ္ ဦးပညာ သီဟ၊ ဦးညိဳထြန္း၊ ဦးေအာင္ဇံေ၀၊ ဦးေက်ာ္မင္း၊ ဦးဘေစာ စတဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြဟာ ရခိုင္ျပည္ေတာ္လွန္ေရး ရခိုင့့္ ႏိုင္ငံေရး ေလာကက ထိတ္ထိတ္ႀကဲေတြပဲေပါ့၊ ျမန္မာတႏိုင္ငံလံုးအတြက္ ဆိုရင္ေတာ့ ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမ ဟာ နံပါတ္တစ္ပါပဲ။
အဲဒီကာလက ရခိုင္ေတြရဲ့ အေနအထားကို ခြဲစိပ္ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ ၿဗိတိသွ်ေတြရဲ့ အုပ္ခ်ဳပ္ ေရးထဲမွာ ပါ၀င္တဲ့ အပိုင္းကတပိုင္းနဲ ့ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း ဦးေဆာင္တဲ့ လြတ္လပ္ေရး တိုက္ပြဲေတြထဲမွာ ပါ၀င္တဲ့အပိုင္းေတြကို လည္း ေတြ ့ရပါမယ္။
ဦးညိဳထြန္းဆိုတာက ၁၉၃၆ ခုႏွစ္ ေက်ာင္းသားသပိတ္မွာ ပါ၀င္ခဲ့တဲ့ ေက်ာင္းသားေခါင္းေဆာင္ တဦးလည္း ျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ သူဟာ ရခိုင္အသိုင္းအ၀ိုင္းမွာေရာ ဗမာအသိုင္းအ၀ိုင္းမွာပါ လူသိမ်ားတဲ့ ႏိုင္ငံေရး ေခါင္းေဆာင္တဦးပါ၊ ဒီကေန ့ျမန္မာသမိုင္းမွာ မတ္လ(၂၇)ရက္ေန ့ကို ေတာ္လွန္ေရးေန႔ရယ္လို ့သတ္မွတ္ ထားၾကတယ္၊ ဦးညိဳထြန္းေခါင္းေဆာင္တဲ့ ရခိုင္ေတြဟာ ဂ်ပန္ကို မတ္လ(၂၇)ရက္ထက္ေစာၿပီး ေဖေဖာ္၀ါရီ လ (၁၂)ရက္လား (၁၃)ရက္လား က်ေနာ္အေသအခ်ာ မမွတ္မိေတာ့ဘူး။ အဲဒီကတည္းက စၿပီး ဖက္ဆစ္ ဂ်ပန္ ေတာ္လွန္ေရးကို ရခိုင္ျပည္က စေတာ္လွန္ခဲ့တယ္။ ဒါကို ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းရဲ့ မိန္႔ခြန္းေတြ ထဲမွာ လည္း ပါပါတယ္။ ေမၿမိဳ ့မိုးၾကည့္ေရးတဲ့ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းမိန္ ့ခြန္းမ်ားထဲမွာ ရွာေဖြေတြ ့ရွိႏုိင္ပါတယ္။ ေလ့လာၾကည့္ပါ။
ေမး။ ။ လြတ္လပ္ေရး ရၿပီးတဲ့ေနာက္ပိုင္း ရခိုင္ျပည္ရဲ႕အေျခအေနကေရာ ဘယ္လိုရွိပါသလဲ။
ေျဖ။ ။ ရခိုင္ေတြဟာ အဂၤလိပ္ကိုေတာ္လွန္တဲ့ေနရာမွာေရာ။ ဂ်ပန္ကိုေတာ္လွန္တဲ့ေနရာမွာပါ ေရွ႕တန္းက ပါ၀င္ခဲ့တယ္ဆိုတာကို ေျပာခဲ့ၿပီးၿပီ၊ အဲသလို ဗမာအပါအ၀င္ အျခားေသာ တိုင္းရင္းသားေတြနဲ ့အတူတကြ လြတ္လပ္ေရးတုိက္ပြဲ ဆင္ႏႊဲခဲ့တာရဲ႕ တကယ့္ ရည္မွန္းခ်က္က ဘာလဲဆုိရင္ ရခိုင္ေတြဟာ မိမိတို ့ရခုိင္ျပည္ ကို ရဖို႔ပါပဲ၊ တန္းတူအခြင့္အေရး ရဖို ့ပါပဲ၊ ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုမွာ ရခိုင္ျပည္နယ္ ရဖုိ ့ပါပဲ၊ ဒါေပမယ့္ တကယ္တမ္း ျမန္မာ ႏိုင္ငံလြတ္လပ္ေရးရရွိလာတဲ့အခါ ရခိုင္ေတြအတြက္ ဘာမွမရခဲ့ဘူး၊ ျပည္နယ္ အဆင့္ ေလးေတာင္ သတ္မွတ္ေပးတာကို မခံခဲ့ရဘူး၊ ရခိုင္ေတြ မြန္ေတြဟာ ဦးႏုကို ျပည္နယ္ေပးဖို ့ေတာင္းဆိုေပ မယ့္ ဦးႏု ဟိုလိုလို ဒီလိုလို ေ၀့လည္ေၾကာင္ပတ္လုပ္ခဲ့တာေၾကာင့္ ရခိုင္ေတြရဲ့ ရည္မွန္းခ်က္မျပည့္၀ခဲ့ရဘူး၊ ဦးႏုဟာ သူ ့ပါတီအက်ိဳးကိုသာ ၾကည့္ခဲ့လို ့တကယ္အေရးပါတဲ့ National Interest (အမ်ိဳးသားအက်ိဳး အျမတ္) ကို ဆံုးရႈံး ေစခဲ့တယ္။
ေမး။ ။ လြတ္လပ္ေရးရၿပီး ဆယ္ႏွစ္ ကာလအတြင္း ရခိုင္ျပည္မွာ ဘာေတြ ျဖစ္ေနခဲ့ပါသလဲ။
ေျဖ။ ။ ဦးႏုရဲ့ ဖဆပလ ေခတ္မွာ ရခိုင္ျပည္မွာ အဓိကလႊမ္းမိုးတဲ့ ပါတီႀကီးနွစ္ခုရွိတယ္၊ ဖဆပလ နဲ ့ရတည (ရခိုင္ စည္းလံုးညီညြတ္ေရး ပါတီ)ေတြပါ၊ ရတညရဲ႕ေခါင္းေဆာင္က ဦးေက်ာ္မင္းျဖစ္တယ္၊ သခင္ဦးေက်ာ္ရင္ တို႔လည္း ႏိုင္ငံေရးလႈပ္ရွားမႈထဲမွာ ပါတယ္၊ ဦးေအာင္ဇံေ၀၊ ေတာင္ကုတ္က ဦးေက်ာ္တင္ စတာေတြက ဖဆပလေတြ၊ လြတ္လပ္ေရးရၿပီးေနာက္ ဖဆပလ ႏွစ္ျခမ္းကြဲခ်ိန္မွာ တည္ၿမဲ (ဖဆပလ)နဲ ့သန္ ့ရွင္း (ဖဆပလ) ဆိုၿပီး ရွိလာတယ္၊ ဒီေတာ့ သန္ ့ရွင္းဖဆပလ ေခါင္းေဆာင္ျဖစ္တဲ့ ဦးႏုဟာ တိုင္းျပည္ရဲ႕ အက်ိဳး ထက္ သူ ့ပါတီအက်ိဳးကိုပဲ ၾကည့္တဲ့အေနနဲ ့ေမယုခရိုင္ဆိုတာ လုပ္လာတယ္၊ အဲဒီမွာရွိတဲ့ ဘဂၤါလီ ေတြကို မဲရဖို ့အတြက္ မ်က္ႏွာသာေပးတယ္၊ မွတ္ပံုတင္ ျပဳလုပ္ေပးတာေတြ ရွိလာခဲ့တယ္၊ ကိုလိုနီေခတ္က ဘဂၤါလီ ေတြဟာ ရခိုင္ျပည္ကို အလုပ္လာလုပ္တယ္၊ စပါးရိတ္တယ္။ လယ္ထြန္တယ္။ ၿပီးရင္ ျပန္သြားၾကတယ္၊ ဒါေပမယ့္ ဦးႏုက မဲရဖို ့အတြက္ မ်က္ႏွာသာေပးတာနဲ ့ဘဂၤါလီေတြဟာ ႏိုင္ငံေရးအဆင့္ထိကို တိုးတက္ လုပ္ေဆာင္လာတာကို ေတြ ့လာရတယ္။ သူတို ့အထဲက စူလတန္ မာမြတ္ဆိုတာ ဟာ ထင္ရွား တဲ့သူ တဦး ပါ၊ ရခိုင္ေတြရဲ႕ရတည ကေတာ့ ရခိုင္ျပည္နယ္ရရွိေရးကို တစိုက္မတ္မတ္ ဆက္လုပ္လာခဲ့တယ္။
ေမး။ ။ ဦးႏုက အဲ့ဒီလို လုပ္ခဲ့ေတာ့ ဘာေတြ ဆက္ျဖစ္လာခဲ့ပါသလဲ။
ေျဖ။ ။ အဓိက အေၾကာင္းရင္းကေတာ့ ၁၉၅၈။ ၅၉။ ၆၀ ကာလမ်ားမွာ ဖလပလ ႏွစ္ျခမ္း ကြဲလာတယ္၊ ႏွစ္ျခမ္းကြဲလာေတာ့ ဖဆပလ အားနည္းလာတယ္၊ အဲဒီမွာ ဦးႏုက သူ ့ပါတီ အႏိုင္ရဖို ့ေမယုခရိုင္ကို ဘဂၤါလီ ေတြကို ၀င္ခြင့္ျပဳတယ္၊ အဲဒီလို ျပဳလုပ္ခဲ့ျခင္းက ဒီကေန႔ျပည္ပမွာ က်ယ္က်ယ္ေလာင္ေလာင္ အသံထြက္ေန တဲ့ ရိုဟင္ဂ်ာဆိုတဲ့ ျပႆနာေတြကို ျဖစ္ေပၚေစတဲ့ အေၾကာင္းအရင္းပါပဲ။
ေမး။ ။ ဒီရိုဟင္ဂ်ာဆိုတဲ့ အသံုးအႏႈန္းဟာ ဘယ္တုန္းက စေပၚခဲ့တယ္ဆိုတာ သိပါသလား။
ေျဖ။ ။ ၁၉၆၀ ၀န္းက်င္ေလာက္မွာ စေပၚခဲ့တယ္လို ့ထင္တယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ စူလတန္ မာမြတ္ ဆိုတဲ့ ဘဂၤါလီႀကီးဟာ အမတ္ျဖစ္ခဲ့ေပမယ့္ တခါမွ ရိုဟင္ဂ်ာဆိုတဲ့ စကား ကို သံုးစြဲခဲ့တာ မေတြ ့ရပါဘူး၊ လြတ္လပ္ေရးမတိုင္မီက ျမန္မာ့သမိုင္းမွာေရာ ရခိုင္သမိုင္းမွာေရာ ရိုဟင္ဂ်ာဆိုတဲ့ ေ၀ါဟာရဟာ မရွိခဲ့ပါဘူး၊ လြတ္လပ္ေရးရၿပီးခါစမွာေရာ မရွိခဲ့ပါဘူး။
ေမး။ ။ ရိုဟင္ဂ်ာဆိုတဲ့ ေ၀ါဟာရကေရာ ဘယ္လို အဓိပၸာယ္ကို ေဆာင္ပါသလဲ။
ေျဖ။ ။ ဆရာႀကီး ဦးသာထြန္း က်န္းမာစဥ္တုန္းက သူရန္ကုန္ကိုလာတုိင္း က်ေနာ့္ဆီကို၀င္တယ္၊ သူနဲ႔ လက္ဖက္ရည္ေသာက္ရင္း စာအေၾကာင္းေပအေၾကာင္း သမုိင္းအေၾကာင္း ေတြကို ေဆြးေႏြးတယ္၊ အဲဒီ အခါမွာ ဒီေ၀ါဟာရကို ဆရာႀကီး ဦးသာထြန္းက အခုလို ဆိုပါတယ္။ ရိုဟင္ဂ်ာ ဆိုတာ ရခိုင္စကား လြင့္ဂ်ာက ျဖစ္လာတဲ့စကားျဖစ္တယ္။ လြင့္ဂ်ာဆိုတဲ့ အဓိပၸာယ္က ဥပမာ သစ္ပင္ေတြက သစ္ရြက္ေတြေၾကြရင္ ေလထဲ မွာ ၀ဲၿပီး ဦးတည္ရာမဲ့ လြင့္ေနတာကို ဆိုလိုတယ္၊ ဒီ ဘဂၤါလီေတြကိုမွ အခုလို ဆိုလိုတာမဟုတ္ပါဘူး၊ ရည္ ရြယ္ခ်က္ ဦးတည္ခ်က္မရွိဘဲ လြင့္ေနတဲ့ဘယ္သူ ့ကိုမဆို ရခိုင္ဘာသာစကားနဲ ့လြင့္ဂ်ာလို႔ ဆိုတယ္။ ဒါကို ဘာသာေဗဒနဲ ့ဆန္းစစ္ၾကည့္ရင္လည္း လြင့္ဂ်ာကေန ရိုဟင္ဂ်ာလို ့ေျပာင္းလဲလာတယ္ဆိုတာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္ လို ့က်ေနာ္ တကၠသိုလ္ ပညာပေဒသာ စာေစာင္မွာ က်ေနာ္ေရးခဲ့ဖူးတယ္။ ယရလ၀ ဆိုတဲ့ ဗ်ည္းေတြဟာ အသံေျပာင္းလဲတဲ့ သေဘာရွိ တယ္။
(ဆရာႀကီး ဦးသာထြန္းမွာ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ေဟာင္း ဦးႏု လက္ထက္က ရခိုင္-ျမန္မာ ပညာရွိႀကီးျဖစ္သည္။ ဦးႏု ကိုယ္တိုင္
ပ႑ိတ္ (ပညာရွိ) ဘြဲ႔ အပ္ႏွင္းခဲ့ဖူးေၾကာင္း သိရသည္။ အယ္ဒီတာ)
ေမး။ ။ အခုကာလမွာ ရခိုင္လူမ်ိဳးေတြက ဒီရိုဟင္ဂ်ာဆိုတဲ့အသံကိုေတာင္ မၾကားခ်င္ေလာက္ ေအာင္ျဖစ္ ေနၾကတာ ဘာေၾကာင့္ပါလဲ။
ေျဖ။ ။ ဒီရိုဟင္ဂ်ာ ဆိုတာျဖစ္လာဖို ့ရခိုင္ျပည္မွာ အရင္းခံတာက မူဂ်ာဟစ္ေတြျဖစ္တယ္။ သူတို ့ဟာ ရခိုင္ျပည္မွာ ေနရာရဖို ့ေျမရဖို ့သူပုန္ထၾကတယ္။ သူတို ့ဟာ အစက ဘဂၤလားေဒ့ရွ္က ဘဂၤါလီေတြပါ၊ ေရွးတုန္းက သူတို႔ေတြဟာ အလုပ္လုပ္ၿပီးရင္ သူတို ့ေနရပ္ကို ျပန္ၾကတယ္၊ ေနာက္ၾကာလာေတာ့ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏိုင္ငံ ကိုယ္တိုင္က လူဦးေရေပါမ်ားလြန္းလို႔ ေနရထိုင္ရအခက္အခဲ ရွိလာတယ္။ ဒီအခါ ဦးႏုက ေမယုခရိုင္အျဖစ္ သတ္မွတ္ထားတဲ့ ဘူးသီးေတာင္၊ ေမာင္းေတာ၊ ရေသ့ေတာင္နယ္ေတြကို မြတ္စလင္ ျပည္နယ္ ထူေထာင္ဖို႔ ့မူဂ်ာဟစ္ေတြ ႀကိဳးစားခဲ့တယ္၊ အဲဒီမူဂ်ာဟစ္ေတြက နာမည္သစ္ ရိုဟင္ဂ်ာကို တင္ သြင္းလာတဲ့အခါ ရခိုင္ေတြက လံုး၀လက္မခံပါဘူး၊ မိမိတိုင္းျပည္ရဲ့ နယ္ေျမေတြကိုေရာ ဘာသာ သာသနာ ကိုပါ အႏၱရာယ္ျပဳႏိုင္တဲ့ ဒီ ရိုဟင္ဂ်ာဆိုတာကို ရခိုင္ေတြက အသံကိုပင္ မၾကားႏိုင္တာျဖစ္တယ္။
ေမး။ ။ ဒီရိုဟင္ဂ်ာ ေပၚေပါက္လာရတဲ့ ေနာက္ခံ အေၾကာင္းတရားက ဘာေတြမ်ားျဖစ္ႏိုင္ပါသလဲ။
ေျဖ။ ။ အင္မတန္ေမးသင့္တဲ့ ေမးခြန္းေကာင္းတခုပါပဲ၊ တကယ္ေတာ့ ဒီရိုဟင္ဂ်ာဆိုတာက အေပၚယံ ျပႆနာပါ၊ တကယ္နက္ရႈိင္းတဲ့ အရင္းခံက“အစၥလမ္၀ါဒ လႊမ္းမိုး ျပန္႔ပြားေရး”ဆိုတဲ့ဟာက အရင္းခံ ျပႆနာပါ၊ အဲဒီလႈပ္ရွားမႈကို ေက်ာေထာက္ေနာက္ခံျပဳေပးတာက အာဖရိကတိုက္ ေျမာက္ပိုင္းက တိုင္းျပည္ ေတြ၊ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းက ႏိုင္ငံေတြက ေငြေၾကးေတြ၊ လက္နက္ေတြ စသျဖင့္ လုိအပ္တာေတြကို ထုနဲ႔ ထည္နဲ ့ပံ့ပိုးၿပီး လုပ္ေဆာင္ေနတာကို ေတြ ့ရတယ္၊ အေရွ ့ေတာင္အာရွကဆိုရင္ မေလးရွားႏိုင္ငံမွာရွိတဲ့ အဖြဲ႕အစည္းေတြက ဒါကို အားေပးတယ္။ မြတ္စလင္ ဘာသာျပန္႔ပြားဖို ့လႊမ္းမိုးဖို ့နယ္ေျမရရွိေစဖို ့အင္တိုက္ အားတိုက္ ကူညီတယ္၊ ဒါေၾကာင့္ သူတို ့ဟာ ရိုဟင္ဂ်ာအမည္ကို သံုးၿပီး ျမန္မာတိုင္းရင္းသား၊ ရခိုင္တိုင္းရင္း သား ျဖစ္ဖုိ ့အားထုတ္လာတယ္၊ တကယ္ေတာ့ ရိုဟင္ဂ်ာဆိုတာ လူမ်ိဳးလည္းမဟုတ္ဘူး၊ျမန္မာတိုင္းရင္းသား လည္းမဟုတ္ဘူး။
ေမး။ ။ ျပည္တြင္းမွာေတာ့ ရိုဟင္ဂ်ာဆိုတာကို နအဖက အသိအမွတ္လည္း မျပဳဘူး၊ ဘယ္တုန္းကမွလည္း မရွိခဲ့ဘူးလို႔ အတိအလင္းဆိုပါတယ္၊ ဒါေပမယ့္ ျပည္ပမွာရွိတဲ့ တိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳးမ်ားေကာင္စီမွာ တိုင္းရင္း သား အခြင့္အေရးရဖို႔ ႀကိဳးစားေနတာေတြကိုေတာ့ ၾကားဖူးတယ္၊ ဒါေပမယ့္ ရခိုင္ေတြက ကန္႔ကြက္လို ့အခု အခ်ိန္ ထိေတာ့ ေအာင္ျမင္မႈမရေသးပါဘူး။ တိုင္းရင္းသားဆိုတာ ဘယ္သူေတြကို သတ္မွတ္ခဲ့ သလဲ ဆိုတာ ကို သိခ်င္ပါတယ္။
ေျဖ။ ။ ၁၉၇၈ ခုနွစ္က ရန္ကုန္မွာ လမ္းစဥ္ပါတီေခတ္က တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးမ်ားနဲ ့ဆိုင္တဲ့ ဥပေဒတရပ္ကို သတ္မွတ္ဖို ့ဆရာေဒါက္တာေမာင္ေမာင္ရယ္၊ ဆရာႀကီး ဦးစံသာေအာင္ ရယ္။ က်ေနာ္တို ့ေတြ ့ဆံုေဆြးေႏြး ခဲ့ဖူးပါတယ္။ ေဒါက္တာေမာင္ေမာင္က ဥပေဒ ပညာရွင္၊ က်ေနာ္က သမိုင္း၊ ဦးစံသာေအာင္က အဲဒီတုန္း က အထက္တန္းပညာဦးစီးဌာနက ညႊန္ၾကားေရးမႉးခ်ဳပ္ေပါ့၊ ေနရာကေတာ့ ႏိုင္ငံေတာ္ေကာင္စီ ရံုးခန္းမွာပါ။
အဲဒီမွာ က်ေနာ္က ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ တိုင္းရင္းသားအျဖစ္ သတ္မွတ္ေရးအတြက္ဆိုရင္ ဘိုးေတာ္ဘုရား စစ္တမ္း ဆိုတာရွိတယ္၊ ခရစ္သကၠရာဇ္ ၁၈၀၀ ေက်ာ္ေလာက္က စစ္တမ္းေကာက္ခဲ့တာ၊ အဲဒါဟာ အင္မတန္ျပည့္စံု တယ္၊ အဲဒီမွာ ျမန္မာႏိုင္ငံအတြင္းမွာ ေနထိုင္လာတဲ့ လူမ်ိဳးေတြ အားလံုးကို က်က်နန စစ္တမ္းေကာက္ထား တာရွိတယ္၊ ရခိုင္ေတြ၊ ကရင္ေတြ၊ မြန္ကိုေတာ့ တလိုင္းလို႔ေခၚတယ္၊ အဲဒီဟာကို မူတည္ၿပီးရင္ ဆံုးျဖတ္ရင္ မေကာင္းဘူးလားလို႔ က်ေနာ္က အႀကံေပးတယ္။
အဲဒီအခါ ဆရာေဒါက္တာေမာင္ေမာင္က မေစာလြန္းဘူးလားလို႔ျပန္ေမးတယ္၊ ဒါဆိုရင္ သမိုင္းမွာအေရးပါတဲ့ အလွည့္အေျပာင္းျဖစ္တဲ့ ခရစ္သကၠရာဇ္ ၁၈၂၄ ခုႏွစ္က စသင့္တယ္လို႔ေျပာခဲ့တယ္၊ ၁၈၂၄ က ျမန္မာျပည္ ကို အဂၤလိပ္ေတြစသိမ္းတဲ့ ႏွစ္ပါ၊ ဒါကို ေဒါက္တာေမာင္ေမာင္က သေဘာတူလို႔ အဲဒီမတိုင္မီက ေနထိုင္ခဲ့တဲ့ လူမ်ိဳးေတြကို တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးမ်ား အျဖစ္ သတ္မွတ္တယ္လို ့ ဥပေဒ ျပဳခဲ့တယ္။ ဒါေပမယ့္ ရိုဟင္ဂ်ာဆို တဲ့ အသံုးအႏႈန္း မရွိခဲ့ဘူး။
ေဒါက္တာေအးေက်ာ္ ကိုယ္ေရးအက်ဥ္း
ေဒါက္တာေအးေက်ာ္ကို ၁၉၃၆ ခုႏွစ္ က ရခိုင္ျပည္နယ္ ေတာင္ကုတ္ၿမိဳ႕နယ္ တန္းလြဲေခ်ာင္း ႐ြာမ ရြာသစ္ တြင္ ေမြးဖြားခဲ့သည္။
ေဒါက္တာေအးေက်ာ္ ဆည္းပူးရရွိခဲ့ေသာ ပညာရပ္ဆိုင္ရာ ဘြဲ႕မ်ားမွာ B.A (History and Religion) ရန္ကုန္ တကၠသိုလ္ (၁၉၅၉) ၊ B.A (Honors) Oriental History ရန္ကုန္ တကၠသိုလ္ (၁၉၆၀) ၊ M.A (History of Asia) ရန္ကုန္ တကၠသိုလ္ (၁၉၆၄) ၊ B.L (Law) ရန္ကုန္ တကၠသိုလ္ (၁၉၆၆) ၊ PhD (History of Southeast Asia) Monash University. Australia. 1979 စသည့္ ဘြဲ႔မ်ားကို ရရွိခဲ့သည္။
ေဒါက္တာေအးေက်ာ္သည္ ကထိက (သမိုင္းဌာန) ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ (၁၉၆၂-၁၉၈၀) ။ တြဲဖက္ ပါေမာကၡ (သမိုင္းဌာန) ဖယတ္ တကၠသိုလ္၊ ခ်င္းမိုင္၊ ထိုင္းႏိုင္ငံ (၁၉၈၂-၈၄) ။ ကထိက (ေခတ္သစ္ ဘာသာေဗဒႏွင့္ သဒၵေဗဒ ဌာန) ေကာ္နဲ တကၠသိုလ္၊ နယူးေယာက္၊ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု၊ (၁၉၈၄- ၈၉) ။ ဘာသာျပန္ ကၽြမ္းက်င္သူ ( သကၠတစာေပ ဌာန) ဟားဗတ္ တကၠသိုလ္၊ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု၊ (၁၉၉၁-၀၂) ။ တြဲဖက္ ပါေမာကၡ (သက္ႀကီးမ်ားအတြက္ စဥ္ဆက္မျပတ္ ပညာသင္ၾကားေရး အစီအစဥ္) နယူးေယာက္ တကၠသိုလ္၊ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု၊ (၁၉၉၃- ၉၅) ။ တြဲဖက္ပါေမာကၡ (အာရွသုေတသန ဌာန) နယူး ေယာက္ တကၠသိုလ္၊ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု (၁၉၉၆- ၉၉)၊ လြတ္လပ္ေသာ အာရွအသံ (R.F.A) ျမန္မာပိုင္း အစီအစဥ္တြင္ အႀကံေပး အယ္ဒီတာ (၃ႏွစ္ခန္႔)အျဖစ္ တာဝန္မ်ား ထမ္းေဆာင္ခဲ့ၿပီး ယခုအခါ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု နယူးေယာက္ၿမိဳ႕တြင္ အၿငိမ္းစားယူ၍ ျမန္မာ့အေရးဆိုင္ရာမ်ားကို ေဆာင္႐ြက္ ေနထိုင္လ်က္ရွိသည္။
ေဒါက္တာေအးေက်ာ္ ေရးသားထုတ္ေ၀ခဲ့သည့္ စာအုပ္မ်ား -
၁၊ ရွမ္းလူမ်ိဳးမ်ား၏ ယဥ္ေက်းမႈမ်ားႏွင့္ ရိုးရာဓေလ့ (၁၉၆၈)
၂၊ ျမန္မာႏိုင္ငံ အမ်ိဳးသားပညာေရးသမိုင္း (၁၉၇၀) စာအုပ္ျဖင့္
၁၉၇၁ခုႏွစ္အတြက္ အမ်ိဳး သားစာေပဆုကို ဆြတ္ခူးခဲ့သည္။
၃၊ ရခိုင္လူမ်ိဳးမ်ား၏ ယဥ္ေက်းမႈမ်ားႏွင့္ ရိုးရာဓေလ့ (၁၉၇၃)
၄။ On the Birth of Modern Family Law in Burma and Thailand. Singapore (1990)
၅၊ The Voice of young. Cornell University, March 1990
၆၊ Code and Custom in Burma and Thailand. Scotland. 1993
ေျဖ။ ။ ျမန္မာ့ေတာ္လွန္ေရးသမိုင္းမွာ ရခိုင္ေခါင္းေဆာင္ေတြဟာ အၿမဲတမ္းေရွ႕က ပါ၀င္ခဲ့တယ္၊ အဂၤလိပ္ ကိုေတာ္လွန္တဲ့ေနရာမွာေရာ ဂ်ပန္ကိုေတာ္လွန္တဲ့ေနရာမွာပါ ေရွ႕တန္းကပါပဲ ၊ ရခိုင္ေတြဟာ ဘာကို လုိခ်င္ လို ့ေတာ္လွန္ေရးမွာ ေရွ႕တန္းက ပါရသလဲဆိုရင္ ရခိုင္ျပည္ကို ရခိုင္ေတြက အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ ရခ်င္လို ့ျဖစ္တယ္၊ အဂၤလိပ္ေခတ္က ထင္ရွားတဲ့ ေခါင္းေဆာင္ေတြကို ေျပာပါဆိုရင္ ဆရာေတာ္ဦးစိႏၱာ၊ ဆရာေတာ္ ဦးပညာ သီဟ၊ ဦးညိဳထြန္း၊ ဦးေအာင္ဇံေ၀၊ ဦးေက်ာ္မင္း၊ ဦးဘေစာ စတဲ့ပုဂၢိဳလ္ေတြဟာ ရခိုင္ျပည္ေတာ္လွန္ေရး ရခိုင့့္ ႏိုင္ငံေရး ေလာကက ထိတ္ထိတ္ႀကဲေတြပဲေပါ့၊ ျမန္မာတႏိုင္ငံလံုးအတြက္ ဆိုရင္ေတာ့ ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမ ဟာ နံပါတ္တစ္ပါပဲ။
အဲဒီကာလက ရခိုင္ေတြရဲ့ အေနအထားကို ခြဲစိပ္ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ ၿဗိတိသွ်ေတြရဲ့ အုပ္ခ်ဳပ္ ေရးထဲမွာ ပါ၀င္တဲ့ အပိုင္းကတပိုင္းနဲ ့ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း ဦးေဆာင္တဲ့ လြတ္လပ္ေရး တိုက္ပြဲေတြထဲမွာ ပါ၀င္တဲ့အပိုင္းေတြကို လည္း ေတြ ့ရပါမယ္။
ဦးညိဳထြန္းဆိုတာက ၁၉၃၆ ခုႏွစ္ ေက်ာင္းသားသပိတ္မွာ ပါ၀င္ခဲ့တဲ့ ေက်ာင္းသားေခါင္းေဆာင္ တဦးလည္း ျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ သူဟာ ရခိုင္အသိုင္းအ၀ိုင္းမွာေရာ ဗမာအသိုင္းအ၀ိုင္းမွာပါ လူသိမ်ားတဲ့ ႏိုင္ငံေရး ေခါင္းေဆာင္တဦးပါ၊ ဒီကေန ့ျမန္မာသမိုင္းမွာ မတ္လ(၂၇)ရက္ေန ့ကို ေတာ္လွန္ေရးေန႔ရယ္လို ့သတ္မွတ္ ထားၾကတယ္၊ ဦးညိဳထြန္းေခါင္းေဆာင္တဲ့ ရခိုင္ေတြဟာ ဂ်ပန္ကို မတ္လ(၂၇)ရက္ထက္ေစာၿပီး ေဖေဖာ္၀ါရီ လ (၁၂)ရက္လား (၁၃)ရက္လား က်ေနာ္အေသအခ်ာ မမွတ္မိေတာ့ဘူး။ အဲဒီကတည္းက စၿပီး ဖက္ဆစ္ ဂ်ပန္ ေတာ္လွန္ေရးကို ရခိုင္ျပည္က စေတာ္လွန္ခဲ့တယ္။ ဒါကို ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းရဲ့ မိန္႔ခြန္းေတြ ထဲမွာ လည္း ပါပါတယ္။ ေမၿမိဳ ့မိုးၾကည့္ေရးတဲ့ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းမိန္ ့ခြန္းမ်ားထဲမွာ ရွာေဖြေတြ ့ရွိႏုိင္ပါတယ္။ ေလ့လာၾကည့္ပါ။
ေမး။ ။ လြတ္လပ္ေရး ရၿပီးတဲ့ေနာက္ပိုင္း ရခိုင္ျပည္ရဲ႕အေျခအေနကေရာ ဘယ္လိုရွိပါသလဲ။
ေျဖ။ ။ ရခိုင္ေတြဟာ အဂၤလိပ္ကိုေတာ္လွန္တဲ့ေနရာမွာေရာ။ ဂ်ပန္ကိုေတာ္လွန္တဲ့ေနရာမွာပါ ေရွ႕တန္းက ပါ၀င္ခဲ့တယ္ဆိုတာကို ေျပာခဲ့ၿပီးၿပီ၊ အဲသလို ဗမာအပါအ၀င္ အျခားေသာ တိုင္းရင္းသားေတြနဲ ့အတူတကြ လြတ္လပ္ေရးတုိက္ပြဲ ဆင္ႏႊဲခဲ့တာရဲ႕ တကယ့္ ရည္မွန္းခ်က္က ဘာလဲဆုိရင္ ရခိုင္ေတြဟာ မိမိတို ့ရခုိင္ျပည္ ကို ရဖို႔ပါပဲ၊ တန္းတူအခြင့္အေရး ရဖို ့ပါပဲ၊ ဖက္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုမွာ ရခိုင္ျပည္နယ္ ရဖုိ ့ပါပဲ၊ ဒါေပမယ့္ တကယ္တမ္း ျမန္မာ ႏိုင္ငံလြတ္လပ္ေရးရရွိလာတဲ့အခါ ရခိုင္ေတြအတြက္ ဘာမွမရခဲ့ဘူး၊ ျပည္နယ္ အဆင့္ ေလးေတာင္ သတ္မွတ္ေပးတာကို မခံခဲ့ရဘူး၊ ရခိုင္ေတြ မြန္ေတြဟာ ဦးႏုကို ျပည္နယ္ေပးဖို ့ေတာင္းဆိုေပ မယ့္ ဦးႏု ဟိုလိုလို ဒီလိုလို ေ၀့လည္ေၾကာင္ပတ္လုပ္ခဲ့တာေၾကာင့္ ရခိုင္ေတြရဲ့ ရည္မွန္းခ်က္မျပည့္၀ခဲ့ရဘူး၊ ဦးႏုဟာ သူ ့ပါတီအက်ိဳးကိုသာ ၾကည့္ခဲ့လို ့တကယ္အေရးပါတဲ့ National Interest (အမ်ိဳးသားအက်ိဳး အျမတ္) ကို ဆံုးရႈံး ေစခဲ့တယ္။
ေမး။ ။ လြတ္လပ္ေရးရၿပီး ဆယ္ႏွစ္ ကာလအတြင္း ရခိုင္ျပည္မွာ ဘာေတြ ျဖစ္ေနခဲ့ပါသလဲ။
ေျဖ။ ။ ဦးႏုရဲ့ ဖဆပလ ေခတ္မွာ ရခိုင္ျပည္မွာ အဓိကလႊမ္းမိုးတဲ့ ပါတီႀကီးနွစ္ခုရွိတယ္၊ ဖဆပလ နဲ ့ရတည (ရခိုင္ စည္းလံုးညီညြတ္ေရး ပါတီ)ေတြပါ၊ ရတညရဲ႕ေခါင္းေဆာင္က ဦးေက်ာ္မင္းျဖစ္တယ္၊ သခင္ဦးေက်ာ္ရင္ တို႔လည္း ႏိုင္ငံေရးလႈပ္ရွားမႈထဲမွာ ပါတယ္၊ ဦးေအာင္ဇံေ၀၊ ေတာင္ကုတ္က ဦးေက်ာ္တင္ စတာေတြက ဖဆပလေတြ၊ လြတ္လပ္ေရးရၿပီးေနာက္ ဖဆပလ ႏွစ္ျခမ္းကြဲခ်ိန္မွာ တည္ၿမဲ (ဖဆပလ)နဲ ့သန္ ့ရွင္း (ဖဆပလ) ဆိုၿပီး ရွိလာတယ္၊ ဒီေတာ့ သန္ ့ရွင္းဖဆပလ ေခါင္းေဆာင္ျဖစ္တဲ့ ဦးႏုဟာ တိုင္းျပည္ရဲ႕ အက်ိဳး ထက္ သူ ့ပါတီအက်ိဳးကိုပဲ ၾကည့္တဲ့အေနနဲ ့ေမယုခရိုင္ဆိုတာ လုပ္လာတယ္၊ အဲဒီမွာရွိတဲ့ ဘဂၤါလီ ေတြကို မဲရဖို ့အတြက္ မ်က္ႏွာသာေပးတယ္၊ မွတ္ပံုတင္ ျပဳလုပ္ေပးတာေတြ ရွိလာခဲ့တယ္၊ ကိုလိုနီေခတ္က ဘဂၤါလီ ေတြဟာ ရခိုင္ျပည္ကို အလုပ္လာလုပ္တယ္၊ စပါးရိတ္တယ္။ လယ္ထြန္တယ္။ ၿပီးရင္ ျပန္သြားၾကတယ္၊ ဒါေပမယ့္ ဦးႏုက မဲရဖို ့အတြက္ မ်က္ႏွာသာေပးတာနဲ ့ဘဂၤါလီေတြဟာ ႏိုင္ငံေရးအဆင့္ထိကို တိုးတက္ လုပ္ေဆာင္လာတာကို ေတြ ့လာရတယ္။ သူတို ့အထဲက စူလတန္ မာမြတ္ဆိုတာ ဟာ ထင္ရွား တဲ့သူ တဦး ပါ၊ ရခိုင္ေတြရဲ႕ရတည ကေတာ့ ရခိုင္ျပည္နယ္ရရွိေရးကို တစိုက္မတ္မတ္ ဆက္လုပ္လာခဲ့တယ္။
ေမး။ ။ ဦးႏုက အဲ့ဒီလို လုပ္ခဲ့ေတာ့ ဘာေတြ ဆက္ျဖစ္လာခဲ့ပါသလဲ။
ေျဖ။ ။ အဓိက အေၾကာင္းရင္းကေတာ့ ၁၉၅၈။ ၅၉။ ၆၀ ကာလမ်ားမွာ ဖလပလ ႏွစ္ျခမ္း ကြဲလာတယ္၊ ႏွစ္ျခမ္းကြဲလာေတာ့ ဖဆပလ အားနည္းလာတယ္၊ အဲဒီမွာ ဦးႏုက သူ ့ပါတီ အႏိုင္ရဖို ့ေမယုခရိုင္ကို ဘဂၤါလီ ေတြကို ၀င္ခြင့္ျပဳတယ္၊ အဲဒီလို ျပဳလုပ္ခဲ့ျခင္းက ဒီကေန႔ျပည္ပမွာ က်ယ္က်ယ္ေလာင္ေလာင္ အသံထြက္ေန တဲ့ ရိုဟင္ဂ်ာဆိုတဲ့ ျပႆနာေတြကို ျဖစ္ေပၚေစတဲ့ အေၾကာင္းအရင္းပါပဲ။
ေမး။ ။ ဒီရိုဟင္ဂ်ာဆိုတဲ့ အသံုးအႏႈန္းဟာ ဘယ္တုန္းက စေပၚခဲ့တယ္ဆိုတာ သိပါသလား။
ေျဖ။ ။ ၁၉၆၀ ၀န္းက်င္ေလာက္မွာ စေပၚခဲ့တယ္လို ့ထင္တယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ စူလတန္ မာမြတ္ ဆိုတဲ့ ဘဂၤါလီႀကီးဟာ အမတ္ျဖစ္ခဲ့ေပမယ့္ တခါမွ ရိုဟင္ဂ်ာဆိုတဲ့ စကား ကို သံုးစြဲခဲ့တာ မေတြ ့ရပါဘူး၊ လြတ္လပ္ေရးမတိုင္မီက ျမန္မာ့သမိုင္းမွာေရာ ရခိုင္သမိုင္းမွာေရာ ရိုဟင္ဂ်ာဆိုတဲ့ ေ၀ါဟာရဟာ မရွိခဲ့ပါဘူး၊ လြတ္လပ္ေရးရၿပီးခါစမွာေရာ မရွိခဲ့ပါဘူး။
ေမး။ ။ ရိုဟင္ဂ်ာဆိုတဲ့ ေ၀ါဟာရကေရာ ဘယ္လို အဓိပၸာယ္ကို ေဆာင္ပါသလဲ။
ေျဖ။ ။ ဆရာႀကီး ဦးသာထြန္း က်န္းမာစဥ္တုန္းက သူရန္ကုန္ကိုလာတုိင္း က်ေနာ့္ဆီကို၀င္တယ္၊ သူနဲ႔ လက္ဖက္ရည္ေသာက္ရင္း စာအေၾကာင္းေပအေၾကာင္း သမုိင္းအေၾကာင္း ေတြကို ေဆြးေႏြးတယ္၊ အဲဒီ အခါမွာ ဒီေ၀ါဟာရကို ဆရာႀကီး ဦးသာထြန္းက အခုလို ဆိုပါတယ္။ ရိုဟင္ဂ်ာ ဆိုတာ ရခိုင္စကား လြင့္ဂ်ာက ျဖစ္လာတဲ့စကားျဖစ္တယ္။ လြင့္ဂ်ာဆိုတဲ့ အဓိပၸာယ္က ဥပမာ သစ္ပင္ေတြက သစ္ရြက္ေတြေၾကြရင္ ေလထဲ မွာ ၀ဲၿပီး ဦးတည္ရာမဲ့ လြင့္ေနတာကို ဆိုလိုတယ္၊ ဒီ ဘဂၤါလီေတြကိုမွ အခုလို ဆိုလိုတာမဟုတ္ပါဘူး၊ ရည္ ရြယ္ခ်က္ ဦးတည္ခ်က္မရွိဘဲ လြင့္ေနတဲ့ဘယ္သူ ့ကိုမဆို ရခိုင္ဘာသာစကားနဲ ့လြင့္ဂ်ာလို႔ ဆိုတယ္။ ဒါကို ဘာသာေဗဒနဲ ့ဆန္းစစ္ၾကည့္ရင္လည္း လြင့္ဂ်ာကေန ရိုဟင္ဂ်ာလို ့ေျပာင္းလဲလာတယ္ဆိုတာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္ လို ့က်ေနာ္ တကၠသိုလ္ ပညာပေဒသာ စာေစာင္မွာ က်ေနာ္ေရးခဲ့ဖူးတယ္။ ယရလ၀ ဆိုတဲ့ ဗ်ည္းေတြဟာ အသံေျပာင္းလဲတဲ့ သေဘာရွိ တယ္။
(ဆရာႀကီး ဦးသာထြန္းမွာ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ေဟာင္း ဦးႏု လက္ထက္က ရခိုင္-ျမန္မာ ပညာရွိႀကီးျဖစ္သည္။ ဦးႏု ကိုယ္တိုင္
ပ႑ိတ္ (ပညာရွိ) ဘြဲ႔ အပ္ႏွင္းခဲ့ဖူးေၾကာင္း သိရသည္။ အယ္ဒီတာ)
ေမး။ ။ အခုကာလမွာ ရခိုင္လူမ်ိဳးေတြက ဒီရိုဟင္ဂ်ာဆိုတဲ့အသံကိုေတာင္ မၾကားခ်င္ေလာက္ ေအာင္ျဖစ္ ေနၾကတာ ဘာေၾကာင့္ပါလဲ။
ေျဖ။ ။ ဒီရိုဟင္ဂ်ာ ဆိုတာျဖစ္လာဖို ့ရခိုင္ျပည္မွာ အရင္းခံတာက မူဂ်ာဟစ္ေတြျဖစ္တယ္။ သူတို ့ဟာ ရခိုင္ျပည္မွာ ေနရာရဖို ့ေျမရဖို ့သူပုန္ထၾကတယ္။ သူတို ့ဟာ အစက ဘဂၤလားေဒ့ရွ္က ဘဂၤါလီေတြပါ၊ ေရွးတုန္းက သူတို႔ေတြဟာ အလုပ္လုပ္ၿပီးရင္ သူတို ့ေနရပ္ကို ျပန္ၾကတယ္၊ ေနာက္ၾကာလာေတာ့ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏိုင္ငံ ကိုယ္တိုင္က လူဦးေရေပါမ်ားလြန္းလို႔ ေနရထိုင္ရအခက္အခဲ ရွိလာတယ္။ ဒီအခါ ဦးႏုက ေမယုခရိုင္အျဖစ္ သတ္မွတ္ထားတဲ့ ဘူးသီးေတာင္၊ ေမာင္းေတာ၊ ရေသ့ေတာင္နယ္ေတြကို မြတ္စလင္ ျပည္နယ္ ထူေထာင္ဖို႔ ့မူဂ်ာဟစ္ေတြ ႀကိဳးစားခဲ့တယ္၊ အဲဒီမူဂ်ာဟစ္ေတြက နာမည္သစ္ ရိုဟင္ဂ်ာကို တင္ သြင္းလာတဲ့အခါ ရခိုင္ေတြက လံုး၀လက္မခံပါဘူး၊ မိမိတိုင္းျပည္ရဲ့ နယ္ေျမေတြကိုေရာ ဘာသာ သာသနာ ကိုပါ အႏၱရာယ္ျပဳႏိုင္တဲ့ ဒီ ရိုဟင္ဂ်ာဆိုတာကို ရခိုင္ေတြက အသံကိုပင္ မၾကားႏိုင္တာျဖစ္တယ္။
ေမး။ ။ ဒီရိုဟင္ဂ်ာ ေပၚေပါက္လာရတဲ့ ေနာက္ခံ အေၾကာင္းတရားက ဘာေတြမ်ားျဖစ္ႏိုင္ပါသလဲ။
ေျဖ။ ။ အင္မတန္ေမးသင့္တဲ့ ေမးခြန္းေကာင္းတခုပါပဲ၊ တကယ္ေတာ့ ဒီရိုဟင္ဂ်ာဆိုတာက အေပၚယံ ျပႆနာပါ၊ တကယ္နက္ရႈိင္းတဲ့ အရင္းခံက“အစၥလမ္၀ါဒ လႊမ္းမိုး ျပန္႔ပြားေရး”ဆိုတဲ့ဟာက အရင္းခံ ျပႆနာပါ၊ အဲဒီလႈပ္ရွားမႈကို ေက်ာေထာက္ေနာက္ခံျပဳေပးတာက အာဖရိကတိုက္ ေျမာက္ပိုင္းက တိုင္းျပည္ ေတြ၊ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းက ႏိုင္ငံေတြက ေငြေၾကးေတြ၊ လက္နက္ေတြ စသျဖင့္ လုိအပ္တာေတြကို ထုနဲ႔ ထည္နဲ ့ပံ့ပိုးၿပီး လုပ္ေဆာင္ေနတာကို ေတြ ့ရတယ္၊ အေရွ ့ေတာင္အာရွကဆိုရင္ မေလးရွားႏိုင္ငံမွာရွိတဲ့ အဖြဲ႕အစည္းေတြက ဒါကို အားေပးတယ္။ မြတ္စလင္ ဘာသာျပန္႔ပြားဖို ့လႊမ္းမိုးဖို ့နယ္ေျမရရွိေစဖို ့အင္တိုက္ အားတိုက္ ကူညီတယ္၊ ဒါေၾကာင့္ သူတို ့ဟာ ရိုဟင္ဂ်ာအမည္ကို သံုးၿပီး ျမန္မာတိုင္းရင္းသား၊ ရခိုင္တိုင္းရင္း သား ျဖစ္ဖုိ ့အားထုတ္လာတယ္၊ တကယ္ေတာ့ ရိုဟင္ဂ်ာဆိုတာ လူမ်ိဳးလည္းမဟုတ္ဘူး၊ျမန္မာတိုင္းရင္းသား လည္းမဟုတ္ဘူး။
ေမး။ ။ ျပည္တြင္းမွာေတာ့ ရိုဟင္ဂ်ာဆိုတာကို နအဖက အသိအမွတ္လည္း မျပဳဘူး၊ ဘယ္တုန္းကမွလည္း မရွိခဲ့ဘူးလို႔ အတိအလင္းဆိုပါတယ္၊ ဒါေပမယ့္ ျပည္ပမွာရွိတဲ့ တိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳးမ်ားေကာင္စီမွာ တိုင္းရင္း သား အခြင့္အေရးရဖို႔ ႀကိဳးစားေနတာေတြကိုေတာ့ ၾကားဖူးတယ္၊ ဒါေပမယ့္ ရခိုင္ေတြက ကန္႔ကြက္လို ့အခု အခ်ိန္ ထိေတာ့ ေအာင္ျမင္မႈမရေသးပါဘူး။ တိုင္းရင္းသားဆိုတာ ဘယ္သူေတြကို သတ္မွတ္ခဲ့ သလဲ ဆိုတာ ကို သိခ်င္ပါတယ္။
ေျဖ။ ။ ၁၉၇၈ ခုနွစ္က ရန္ကုန္မွာ လမ္းစဥ္ပါတီေခတ္က တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးမ်ားနဲ ့ဆိုင္တဲ့ ဥပေဒတရပ္ကို သတ္မွတ္ဖို ့ဆရာေဒါက္တာေမာင္ေမာင္ရယ္၊ ဆရာႀကီး ဦးစံသာေအာင္ ရယ္။ က်ေနာ္တို ့ေတြ ့ဆံုေဆြးေႏြး ခဲ့ဖူးပါတယ္။ ေဒါက္တာေမာင္ေမာင္က ဥပေဒ ပညာရွင္၊ က်ေနာ္က သမိုင္း၊ ဦးစံသာေအာင္က အဲဒီတုန္း က အထက္တန္းပညာဦးစီးဌာနက ညႊန္ၾကားေရးမႉးခ်ဳပ္ေပါ့၊ ေနရာကေတာ့ ႏိုင္ငံေတာ္ေကာင္စီ ရံုးခန္းမွာပါ။
အဲဒီမွာ က်ေနာ္က ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ တိုင္းရင္းသားအျဖစ္ သတ္မွတ္ေရးအတြက္ဆိုရင္ ဘိုးေတာ္ဘုရား စစ္တမ္း ဆိုတာရွိတယ္၊ ခရစ္သကၠရာဇ္ ၁၈၀၀ ေက်ာ္ေလာက္က စစ္တမ္းေကာက္ခဲ့တာ၊ အဲဒါဟာ အင္မတန္ျပည့္စံု တယ္၊ အဲဒီမွာ ျမန္မာႏိုင္ငံအတြင္းမွာ ေနထိုင္လာတဲ့ လူမ်ိဳးေတြ အားလံုးကို က်က်နန စစ္တမ္းေကာက္ထား တာရွိတယ္၊ ရခိုင္ေတြ၊ ကရင္ေတြ၊ မြန္ကိုေတာ့ တလိုင္းလို႔ေခၚတယ္၊ အဲဒီဟာကို မူတည္ၿပီးရင္ ဆံုးျဖတ္ရင္ မေကာင္းဘူးလားလို႔ က်ေနာ္က အႀကံေပးတယ္။
အဲဒီအခါ ဆရာေဒါက္တာေမာင္ေမာင္က မေစာလြန္းဘူးလားလို႔ျပန္ေမးတယ္၊ ဒါဆိုရင္ သမိုင္းမွာအေရးပါတဲ့ အလွည့္အေျပာင္းျဖစ္တဲ့ ခရစ္သကၠရာဇ္ ၁၈၂၄ ခုႏွစ္က စသင့္တယ္လို႔ေျပာခဲ့တယ္၊ ၁၈၂၄ က ျမန္မာျပည္ ကို အဂၤလိပ္ေတြစသိမ္းတဲ့ ႏွစ္ပါ၊ ဒါကို ေဒါက္တာေမာင္ေမာင္က သေဘာတူလို႔ အဲဒီမတိုင္မီက ေနထိုင္ခဲ့တဲ့ လူမ်ိဳးေတြကို တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးမ်ား အျဖစ္ သတ္မွတ္တယ္လို ့ ဥပေဒ ျပဳခဲ့တယ္။ ဒါေပမယ့္ ရိုဟင္ဂ်ာဆို တဲ့ အသံုးအႏႈန္း မရွိခဲ့ဘူး။
ေဒါက္တာေအးေက်ာ္ ကိုယ္ေရးအက်ဥ္း
ေဒါက္တာေအးေက်ာ္ကို ၁၉၃၆ ခုႏွစ္ က ရခိုင္ျပည္နယ္ ေတာင္ကုတ္ၿမိဳ႕နယ္ တန္းလြဲေခ်ာင္း ႐ြာမ ရြာသစ္ တြင္ ေမြးဖြားခဲ့သည္။
ေဒါက္တာေအးေက်ာ္ ဆည္းပူးရရွိခဲ့ေသာ ပညာရပ္ဆိုင္ရာ ဘြဲ႕မ်ားမွာ B.A (History and Religion) ရန္ကုန္ တကၠသိုလ္ (၁၉၅၉) ၊ B.A (Honors) Oriental History ရန္ကုန္ တကၠသိုလ္ (၁၉၆၀) ၊ M.A (History of Asia) ရန္ကုန္ တကၠသိုလ္ (၁၉၆၄) ၊ B.L (Law) ရန္ကုန္ တကၠသိုလ္ (၁၉၆၆) ၊ PhD (History of Southeast Asia) Monash University. Australia. 1979 စသည့္ ဘြဲ႔မ်ားကို ရရွိခဲ့သည္။
ေဒါက္တာေအးေက်ာ္သည္ ကထိက (သမိုင္းဌာန) ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ (၁၉၆၂-၁၉၈၀) ။ တြဲဖက္ ပါေမာကၡ (သမိုင္းဌာန) ဖယတ္ တကၠသိုလ္၊ ခ်င္းမိုင္၊ ထိုင္းႏိုင္ငံ (၁၉၈၂-၈၄) ။ ကထိက (ေခတ္သစ္ ဘာသာေဗဒႏွင့္ သဒၵေဗဒ ဌာန) ေကာ္နဲ တကၠသိုလ္၊ နယူးေယာက္၊ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု၊ (၁၉၈၄- ၈၉) ။ ဘာသာျပန္ ကၽြမ္းက်င္သူ ( သကၠတစာေပ ဌာန) ဟားဗတ္ တကၠသိုလ္၊ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု၊ (၁၉၉၁-၀၂) ။ တြဲဖက္ ပါေမာကၡ (သက္ႀကီးမ်ားအတြက္ စဥ္ဆက္မျပတ္ ပညာသင္ၾကားေရး အစီအစဥ္) နယူးေယာက္ တကၠသိုလ္၊ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု၊ (၁၉၉၃- ၉၅) ။ တြဲဖက္ပါေမာကၡ (အာရွသုေတသန ဌာန) နယူး ေယာက္ တကၠသိုလ္၊ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု (၁၉၉၆- ၉၉)၊ လြတ္လပ္ေသာ အာရွအသံ (R.F.A) ျမန္မာပိုင္း အစီအစဥ္တြင္ အႀကံေပး အယ္ဒီတာ (၃ႏွစ္ခန္႔)အျဖစ္ တာဝန္မ်ား ထမ္းေဆာင္ခဲ့ၿပီး ယခုအခါ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု နယူးေယာက္ၿမိဳ႕တြင္ အၿငိမ္းစားယူ၍ ျမန္မာ့အေရးဆိုင္ရာမ်ားကို ေဆာင္႐ြက္ ေနထိုင္လ်က္ရွိသည္။
ေဒါက္တာေအးေက်ာ္ ေရးသားထုတ္ေ၀ခဲ့သည့္ စာအုပ္မ်ား -
၁၊ ရွမ္းလူမ်ိဳးမ်ား၏ ယဥ္ေက်းမႈမ်ားႏွင့္ ရိုးရာဓေလ့ (၁၉၆၈)
၂၊ ျမန္မာႏိုင္ငံ အမ်ိဳးသားပညာေရးသမိုင္း (၁၉၇၀) စာအုပ္ျဖင့္
၁၉၇၁ခုႏွစ္အတြက္ အမ်ိဳး သားစာေပဆုကို ဆြတ္ခူးခဲ့သည္။
၃၊ ရခိုင္လူမ်ိဳးမ်ား၏ ယဥ္ေက်းမႈမ်ားႏွင့္ ရိုးရာဓေလ့ (၁၉၇၃)
၄။ On the Birth of Modern Family Law in Burma and Thailand. Singapore (1990)
၅၊ The Voice of young. Cornell University, March 1990
၆၊ Code and Custom in Burma and Thailand. Scotland. 1993
ေဒါက္တာေအးေက်ာ္
Ciin Rung tlang thladem i Hakha khualipi ah remdaihnak caah kah-ngolnak kaphnih hnatlaknak cu CNF le Chin State cozah nih January ni 6, 2012 ni ah an vun tuah khawh cang. Mah hi tin an tuah khawh mi thil hi men-mai lomi, roling thil pakhat a si. Chinland tuanbia ah roling ding thil, tuanbia thar tialmi a si. Khat lei ah Chin miphun pi nih Chin National Revolution movement ah zeitluk dah ttanpinak an ngeih timi cu Thantlang le Hakha ah thongtampi mipi hna nih lungrual tak tak in an langhter. Mah ttin kah-ngolnak caah CNF le Chin State cozah tonnak hi a min hmanh bunh phu a si. Lung duh ah cun "Ruung Tlang Agreement" tbtk or "Hakha Threaty" tbtk in tuanbia ah ciin ken awk tha deuh ding khin. Tutan ah an i ceihmi thil hna hi number in an vun bunh thluahmah tik ah biatlang number (9) tiang ai tel. (
